Terwijl de eerste minister en zijn vicepremiers tot laat in de nacht zaten te timmeren aan een gammele constructie, spartelde de kabeljauwachtige zich in mum van tijd voorbij tal van lastige keuzes.
Het experiment werd uitgevoerd door vorsers van de Universiteit Gent. ‘Onze ve vis kon kiezen uit tientallen opties door gekleurde steentjes in bakjes te spuwen’, legt professor aquatische biologie Hendrik Vandenberghe uit. ‘Zowel nieuwe belastingen als besparingen behoorden tot de mogelijkheden. Om de druk op de ketel te houden zat culinair journalist Willem Asaert klaar om Fons, zoals de vis heet, te fileren wanneer hij kwam aanzetten met prutswerk. Dat hield hem scherp.’
Om het spel eerlijk te spelen hielden de onderzoekers enkele onderwerpen uit de test. ‘Hoewel het zeer logisch lijkt om de loonlasten te verlagen, blijft dat een taboe. Ook de afschaffing van de notionele interestaftrek en de automatische indexering zijn nog altijd onbespreekbaar’, somt Vandenberghe op. ‘Nu kun je daarover discussiëren, maar als biologen zijn wij niet geïnteresseerd in politicologische kwesties. De enige vraag die ons bezighoudt, is: ‘Zijn politici dommer dan vissen?’ Het antwoord is een duidelijke ja.’
De straalvinnige vis koos voor besparingen waar mogelijk, terwijl hij wel geld voorzag voor maatregelen om de economie te stimuleren. ‘Een evenwichtige oefening’, fluit professor overheidsfinanciën Herman Matthijs (VUB) bewonderend. ‘De federale regering heeft slechts met zeer veel moeite twee miljard euro gevonden, deze intelligente schelvis deed daar meteen een flinke schep bovenop. Zo komt het dier aan een begrotingstekort van amper 2,6 procent, terwijl 2,8 procent al goed genoeg was. Uit de onversaagde houding van Fons spreekt de durf en het zelfvertrouwen dat de regering-Di Rupo ontbeert.’
Zelfs oppositiepartij N-VA is voorzichtig positief over de begrotingscontrole van Fons. ‘Dit Noord-Atlantische dier neemt verantwoordelijkheid en erkent de kracht van verandering’, kwijlt een hongerige Bart De Wever. ‘Het is de vette vis waar wij al zolang naar lopen te hengelen. Fons volgt de Europese aanbevelingen zo slaafs dat hij meteen een plaats kan krijgen op mijn lijst. Ik vraag mijn diëtiste om daar werk van te maken.’
Het politbureau van de communistische PVDA is echter boos over het experiment. ‘Hoe durven ze?!’, briest voorzitter Peter Mertens. ‘Deze proef werd uitgevoerd aan dezelfde universiteit waar ook hoogleraar Marc De Vos, tevens voorzitter van de neoliberale denktank Itinera, doceert. Wij eisen dat de test wordt overgedaan met een school rode ponen die op voorhand geconditioneerd zijn.’
Ook binnen de regering wordt maar lauwtjes gereageerd. ‘Wij bemerken enkele interessante aanbevelingen’, prijst premier Di Rupo het werk van de wetenschappers. ‘Maar het sluiten van een akkoord over de begroting vergt meer dan een instinctief inzicht in staatsfinanciën. Wat met de politieke evenwichten? En met het dagelijkse leven van mensen die voor hun huis en hun inkomen afhankelijk zijn van de almacht van de PS? Zij hebben geen boodschap aan een efficiënte overheid.’
Hendrik Vandenberghe (UGent):
‘Zijn politici dommer dan vissen? Het antwoord is een duidelijke ja’
Bij de Open Vld heerst iets meer tevredenheid over het werk van Fons. ‘Toch betreuren wij dat hij voor selectieve belastingverhogingen heeft gekozen’, pruttelt Alexander De Croo. ‘Wij stellen ons vragen bij het nut van een hogere belasting op arbeid in de visserijsector. Hier houdt Fons te veel rekening met zijn eigen achterban. Dat is niet slim. Zelf hebben wij door scha en schande geleerd om altijd het omgekeerde te doen van wat we de kiezer beloven.’
Na afloop van het experiment werd Fons in filets gesneden en geroosterd. Hij verscheen ter tafel op een bedje van beetgare prei en vergezeld van een mosterdsausje.